Wat is vaginale microbiota?
De vaginale microbiota bestaat voor 90% uit melkzuurbacteriën (lactobacillen), en koloniseert de vagina in de puberteit; we noemen hem vaak de flora van Döderlein (naar de gynaecoloog Alfred Döderlein die hem voor het eerst beschreef in 1892). De vaginale microbiota bestaat ook uit andere bacteriën zoals Gardnerella vaginalis, Atopobium vaginae en Prevotella spp en schimmels zoals Candida albicans, die, als ze zich te sterk vermenigvuldigen infecties kunnen veroorzaken.
De essentiële rol van lactobacillen
Deze lactobacillen hebben zeer specifieke functies. Ze stimuleren het plaatselijke immuunsysteem en vormen biofilms die als het ware een beschermend schild vormen op de vaginawand. Ze zetten glycogeen uitgescheiden door de cellen van het genitale slijmvlies om in melkzuur waardoor het zure milieu wordt gevormd dat nodig is voor het behoud van een vaginale pH tussen 3,5 en 4,5.
De vaginale pH geeft een beeld van de toestand van de vaginale microbiota: een pH hoger dan 4,5 wijst op een verstoord evenwicht van de vaginale flora, ook wel dysbiose genoemd. Zodra deze dysbiose gepaard gaat met symptomen zoals ongewone afscheiding, jeuk of pijn in de vulva, is een infectie mogelijk en moet deze worden opgespoord en behandeld. In de menopauze is de pH van nature 4,5.
Elke vrouw herbergt vele soorten lactobacillen die zich ontwikkelen in de loop van de cyclus en het leven, afhankelijk van hormonale schommelingen, de omgeving, de intieme hygiëne, het seksleven enz.
Zo kunnen we de volgende soorten samenstellingen vinden:
- Dominante par Lactobacillus crispatus (48% van de vrouwen)
- Dominante par Lactobacillus gasseri (23,5% van de vrouwen)
- Dominante par Lactobacillus iners (20% van de vrouwen) – Licht verstoord evenwicht
- Dominante par Gardnerella vaginalis (volledig verstoord evenwicht – 30% van de infecties)
- Dominante par Lactobacillus jensenii (25% van de vrouwen)
Bij dysbiose kan inname van goede bacteriën via probiotica een gunstige invloed hebben op de vaginale microbiota. Lactobacillus crispatus, L. gasseri, L. rhamnosus en L. plantarum hebben antivirale en antibacteriële eigenschappen. Ze remmen de groei van ziektekiemen, beperken hun uitbreiding en voorkomen de vorming van biofilms van ziektekiemen.
Een vaginale microbiota die zich het hele leven lang ontwikkelt
Lactobacillen zijn volledig onafhankelijk van de oestrogeenimpregnatie, dat wil zeggen, de uitscheiding van oestrogenen, de vrouwelijke geslachtshormonen die voornamelijk in de eierstokken worden geproduceerd.
Zo ontwikkelt de vaginale microbiota van de vrouw zich gedurende haar hele leven afhankelijk van haar hormonale toestand:
- In de puberteit wordt de vaginale flora gevormd. De oestrogenen verdikken het vaginale slijmvlies en maken de productie van glycogeen mogelijk. De lactobacillen van het rectum worden dan aangetrokken en gaan deze nieuwe gunstige omgeving koloniseren.
- Gedurende de menstruatie verhoogt de alkalische pH van het bloed de vaginale pH. De lactobacillen nemen af en laten meer ruimte voor ziektekiemen.
- Tijdens de zwangerschap produceert de vrouw meer hormonen (hCG, oestrogeen, progesteron, oxytocine enz.) die leiden tot een toename van lactobacillen. Hoe meer de oestrogeenproductie toeneemt, hoe meer vaginale cellen glycogeen vrijmaken, wat dient als energiebron voor lactobacillen maar ook voor Candida albicans. Daarom hebben zwangere vrouwen meer last van mycose.
- In de menopauze zien we een geleidelijke afname van oestrogeen en dus van lactobacillen, en die varieert sterk van vrouw tot vrouw. 55 à 70% van de vrouwen* heeft in de menopauze last van vaginale droogte. Ter voorkoming kan een probioticakuur de flora weer in evenwicht brengen en infectie beperken.
Afhankelijk van deze hormonale schommelingen maar ook van de levenswijze (tabak, medicijnen, antibiotica, stress enz.) kan zich dysbiose installeren en vaginale infecties veroorzaken zoals mycose, vaginose of blaasontsteking. Naast een goede hygiëne kunnen preventief probiotica en bepaalde planten zoals kattensnor, muizenoor of veenbes worden gebruikt voor het behoud van een evenwichtige vaginale microbiota en ook om urineweginfectie en recidiverende mycose te voorkomen.
Een direct verband tussen vaginale microbiota en darmmicrobiota
Het natuurlijke reservoir voor vaginale lactobacillen zijn de darmen. Dankzij de hydrolipidenfilm die het huidoppervlak bedekt gaan de bacteriën van de anus naar de vagina via het perineum en de vulva. De vaginale microbiota ‘erft’ zo een aantal bacteriën van de darmmicrobiota.
Bijvoorbeeld, Candida albicans betrokken bij candidose is ook aanwezig in de darmmicrobiota. Hij kan ook latent aanwezig zijn gedurende het hele leven van de gastheer. Verspreiding van Candida wordt in gang gezet door een verzwakt immuunsysteem, een verstoord evenwicht van de microbiota en/of onder invloed van gunstige factoren zoals hygiëne, de hormooncyclus of stress.
Daarom is het belangrijk niet alleen het evenwicht te behouden of te herstellen van de vaginale microbiota, maar ook van de darmmicrobiota, daar ze nauw verbonden zijn.
De vaginale microbiota bestaat dus uit talloze bacteriën essentieel voor een goede gezondheid van de vagina. Geschikte oplossingen zoals probiotica of bepaalde planten gecombineerd met een gezonde levensstijl kunnen het beste evenwicht voor een gezonde vaginale microbiota herstellen of behouden.
