Wat is immuniteit?
Immuniteit is het vermogen van ons lichaam om zich te verdedigen tegen agressie van buitenaf en die de goede werking ervan bedreigt, bijvoorbeeld een infectie door een microbe. Onze omgeving zit vol microben (virussen, bacteriën enz.) en vreemde organismen (pollen, allergenen enz.) die ons lichaam voortdurend bedreigen. Het menselijk lichaam is een gunstige omgeving voor de ontwikkeling van microben en het is daarom ook normaal dat deze zich proberen te infiltreren. Wanneer dit het geval is doet ons lichaam een beroep op zijn afweermechanismen via het immuunsysteem.
De immuunrespons: ons afweermechanisme
Om het hoofd te bieden aan deze ziekteverwekkers (microben), heeft ons immuunsysteem 2 soorten reacties: aangeboren immuniteit en adaptieve immuniteit. Deze twee reacties treden op wanneer een of meer antigenen door ons lichaam worden geïdentificeerd als "vreemd".
Aangeboren immuniteit
Ons lichaam heeft fysieke barrières om deze invasies te trotseren. Deze bevinden zich op de huid, het slijmvlies van het spijsverteringstelsel (een beschermend oppervlak van ongeveer 300 m2), de longen en het urogenitale apparaat. Als ze onvoldoende zijn, volgt er onmiddellijk een respons. Dit is de eerste reactie van het immuunsysteem op agressies. Het detecteert de binnendringende micro-organismen en elimineert deze.
Adaptieve immuniteit
Als de aangeboren immuniteit niet volstaat om de invasie van micro-organismen te blokkeren, volgt er ongeveer 96 uur na het contact met het vreemde lichaam een tweede immuunrespons. Dit is een specifieke reactie op elk micro-organisme. Ons immuunsysteem herkent de aanwezige antigenen en de aanval hierop vindt direct en systemisch plaats. Dit betekent dat de aanval zich niet beperkt tot het contactgebied, maar zich uitbreidt naar het hele lichaam. Wat is de bijzonderheid van de adaptieve respons? Het bezit een geheugen van de agressies. Telkens wanneer er een eerder aangetroffen ziekteverwekker wordt gedetecteerd, zal ons lichaam dus sterker en sneller reageren.
De tekenen van een verzwakt immuunsysteem
Bepaalde tekenen kunnen duiden op een verzwakking van het immuunsysteem, bijvoorbeeld:
- Een aanhoudende vermoeidheid die volgt op een chronische stress en/of gebrekkig slaappatroon.
- Slechte genezing en zelfs een kans op een ernstigere infectie (het immuunsysteem is betrokken bij het genezingsproces: wanneer het is verzwakt, duurt dit proces langer).
- Herhaalde infecties (verkoudheid, blaasontsteking enz.) die een teken zijn dat het lichaam niet langer is opgewassen tegen de ziekteverwekkers die ons lichaam binnendringen.
Verzwakte immuniteit: de factoren
Er zijn veel factoren die het immuunsysteem kunnen afzwakken:
Leeftijd:
Bij zuigelingen is de immuunrespons zwakker, omdat het immuunsysteem nog niet volgroeid is. Maar reeds bij de geboorte zullen de antilichamen die zij van de moeder kregen dit tekort compenseren. De borstvoeding tijdens de eerste levensmaanden verlengt deze bescherming, omdat de baby nog steeds antilichamen van de moeder ontvangt.
Wanneer het lichaam veroudert zijn de aangeboren en adaptieve immuunresponsen minder effectief1. Oudere personen zijn dus gevoeliger voor frequente en langdurige infecties.
Levenshygiëne
Een gebrekkige levenshygiëne heeft een negatieve invloed op de immuniteit: roken draagt bij tot een verminderde immuunrespons3, gebrek aan slaap maakt het lichaam gevoeliger voor infecties4.
Chronische stress heeft een ongunstige invloed op de immuniteit: stress heeft een immuunonderdrukkend effect en induceert de ontregeling van de immuunrespons2.
Ook kan intensieve lichaamsbeweging de immuniteit schaden1, maar een matige lichaamsbeweging heeft wel een gunstig effect5.
Uw afweer op natuurlijke wijze versterken: Vitamine C en zink
Er bestaat een uitvoerige literatuur over de rol van de voeding en vooral van vitaminen en mineralen voor een optimale werking van het immuunsysteem. Een gevarieerde en evenwichtige voeding is onbetwist een echte troef voor een krachtig immuunsysteem6. Vooral de inname van vitamine C en zink zijn interessant. Zij dragen bij tot de afweer van het lichaam en beschermen het tegen oxidatieve stress, die ontstaat bij het elimineren van vreemde stoffen. Daarom wordt de voorkeur gegeven aan levensmiddelen die deze stoffen bevatten (fruit en -groenten van het seizoen voor vitamine C en oesters, tarwekiemen en krab voor de zinkinname). Meerdere studies hebben de gunstige werking aangetoond van vitamine C en zinksuppletie in het behandelen van verkoudheid met name.
Andere niet te verwaarlozen micronutriënten
Vitamine D
Deze ondersteunt ook de immuunrespons. Vitamine D-tekort komt vaker voor in de winter, omdat deze vitamine gedeeltelijk wordt gesynthetiseerd door het zonlicht op de huid. Men vindt vitamine D ook in gefermenteerde melk, sardienen, amandelen of hazelnoten.
IJzer
Ook ijzer speelt een belangrijke rol in de immuunrespons. Het bevindt zich in bloedworst, rundvlees, linzen, witte bonen, kikkererwten enz.
Antioxidanten
Het beperken van celoxidatie draagt ook bij tot een goede afweer. Fruit en groenten van het seizoen zijn goede bronnen van antioxidanten.
Probiotica: een efficiënt schild
Uit recente studies blijkt de invloed van een te weinig gediversifieerde darmmicrobiota op het gebrekkig functioneren van het immuunsysteem die kan leiden tot bepaalde auto-immuunziekten7. Probiotica hebben als voordeel "vriendelijke bacteriën" te zijn die de darmmicrobiotahelpen in het herstellen van hun eigenschappen en evenwicht. Ze voorkomen de verspreiding van ziektekiemen. Indien zij oraal worden toegediend in voldoende hoeveelheden, moduleren zij de afweermechanismen van onze slijmvliezen en ons immuunsysteem op positieve wijze.
Probiotica zijn aanwezig in gefermenteerde melk (yoghurt, kaas, witte kaas enz.) en verkrijgbaar in de vorm van voedingssupplementen.
Wanneer moet de immuniteit worden versterkt?
Het is natuurlijk noodzakelijk om het hele jaar door een goede immuniteit te behouden, maar ons immuunsysteem wordt vooral bedreigd tijdens twee belangrijke perioden in het jaar. De herfst/winter is een periode waarin ziekteverwekkers zich vermenigvuldigen, met als gevolg het ontstaan van verkoudheid, griep en andere infecties. Het voorjaar kondigt de terugkeer van allergieën aan. Men kan zich hierop echter wel voorbereiden.
Een gezondheidszorger kan aan de hand van uw situatie, behoeften, geschiedenis, levensstijl en micronutriëntenstatus een gepersonaliseerd voedingsprogramma voorstellen. Ook kan de inname van probiotica worden voorgesteld om de eigenschappen van de darmmicrobiota te herstellen, die door het gebruik van antibiotica aangetast zou kunnen zijn.
